Carlo Piola Caselli
Il card. Carlo Francesco Caselli (parte prima)


Pagina 53 di 73       

%


L’orazione latina nella cappella pontificia (1788)

     Il 6 gennaio 1788 Caselli tiene la solita orazione latina nella cappella papale, al cospetto di Pio VI, evocando la causa di letizia spirituale, i pastori festanti a Betlemme, gli angeli annunzianti, argomenti di giocondissima carità, l’accorrere dei magi dall’oriente, per l’Unigenito Figlio di Dio manifestatosi nella nostra carne, nel nuovo mistero che ha assunto la nostra natura mortale che dal cielo riceve salvezza, percui i nostri cuori esultano in lode di Dio, della sua carità, avendoci fatti degni, nella luce, ‘sanctorum cives’ e ’domestici Dei’, come quando gli ebrei adoravano il gran toro ed allora Mosè colloquiò con Dio; ora essendo nato Cristo, manifestato in ineffabile degnazione, con la grazia si è invitati alla vita, perciò ricordando Abramo, David, il Signore, la sua giustizia, dice ‘esultiamo’, eravamo nelle tenebre, ora siamo nella luce col Signore, eravamo servi, ora liberi, estranei, ora eredi, benignità e grazia ora ci appare, opera di divina misericordia, vera pietà, letizia, le ombre si dileguano, Beth Shemesh accolse l’Arca dell’Alleanza, al ritorno dai Filistei, legge che ora, con la manifestazione di Cristo Signore, è grazia del Dio nostro salvatore, godiamo, gaudio e letizia, per tanta grazia, di beata speranza. (83)
     Abbiamo condensato questa omelia, scultoreo inno alla grazia divina, fortemente espresso con parole chiare ed incisive, secondo la migliore tradizione cattolica, in questa dicotomia che attinge da antico e nuovo testamento, incardinata sul salvifico protagonista, il Salvatore, mediatore tra noi e la misericordia di Dio. Ovviamente, esaurito il nostro compito storico, nel portare alla luce questo interessante documento, toccherà al teologo indagare più a fondo sul pensiero di Caselli.

* * *

(83) O.S.M., Miscellanea, Oratio anno 1788 habita in Sacello Pontificio coram SSmo Dno Pio Papa VI in Festo Epiphanio a Fre Carolo Caselli Procuratore Generali, ff. 1r-2v : Etsi quo tempore Nativitatis Dominicae Sacramenta recurrunt B.P., Fidelium animis Divina meditantibus multiplex se se offert spiritualis causa laetitiae; novi siquidem Regis ortus, Matris intemerata virginitas, Pastore festinantes ad Bethlem. Pax terris annunciata per Angelos, aliaque hujus modi plura, totidem sunt divinae in homines charitatis jucundissima argomenta; his tamen omnibus quidam, veluti cumulus ex hodierna accedit festivitate, qua vocatis ab Oriente Magis, et ad Praesepe deductis, nobis quoque, qui ex Gentibus venimus, dignatus est Unigenitus Dei Filius in nostrae carnis substantia manifestari. Magnum etenim est, iterum dico, magnum, quod assumpta naturae nostrae mortalitate, qui sempre erat cum Patre Deus, novo mysterio voluit in terris nasci. At quoniam nasci nil profuisset, nisi placuisset manifestari, de odierna manifestatione est, quod de ejusdem Nativitate gaudemus, et quam de coelo salutem attulit participamus. Exultent igitur exultent in laudem Dei corda nostra, qui propter nimian charitatem suam, qua dilexit nos, dignos nos fecit, sicut ait Apostolus in partem sortis Sanctorum in lumine, atque de potestate tenebrarum erutos transtulit hodie in Regnum Filii dilectionis suae. Iam enim et nos genus sumus electum, gens sancta, populus acquisitionis, et qui olim miseri eramus, hospites, et advenae; facti nunc Sanctorum cives, et Domestici Dei, per Christum adepti sumus, quod mereri quondam Hebraeorum gens electa non potuit. Timens enim et tremens, ut scite adnotat Maximus Taurinensis, timens et tremens Israel mirabatur, quod Populi Princeps Moyses in nube reconditus, atque in altissimi montis vertice segregatus, solus cum Domine loqueretur. At nobis, nobis ita natus est Christus, ita ineffabili dignatione manifestatus, ut loqueretur omnibus, et ab omnibus videretur. Ad illum tunc montem Sina quicumque accessisset e populo praesenti puniebatur interitu. Ad hunc qui hodie declaratur mundo, quicumque accesserit vivet, movietur immo, qui non accesserit. Atquae ibi quidam unus populus terrente Lege erudiebatur ad Fidem. Hic vero, hic universae Gentes blandiente gratia invitantur ad vitam. Oh vere ergo beatam diem jugi nobis exultatione celebrandam! Vidit hanc diem Abraham, vidit et gavisus est. Vidit David, et exultando clamabat: omnes Gentes quascumque fecisti venient, et adorabunt coram te Domine, et glorificabunt nomen tuum. Atque iterum : notum fecit Dominus salutare suum, ante conspectum Gentium revelavit justitiam suam. Exultemus igitur, exultemus et nos, atque in tanta divinorum munerum largitate, qua par est, jucunditate laetemur. Eramus aliquando tenebrae, nunc lux in Domino. Eramus servi ; nunc liberi. Extranei eramus; nunc haeredes. Eramus uno verbo, irae et indignationis Filii; Filii nunc benignitatis et gratiae, quae apparuit nobis. Quanquam tamen illud adverto: In diebus, qui divinae misericordiae opera protestantur, justum est, sicut ait B. Leo, justum et rationabile verae pietatis obsequium toto corde gaudere. At si his solum modo terminis omnis nostra continetur Religio, qualiscumque laetitia sit, cito velut umbra deficiet, et evanescat. Continget nobis, quod olim contigit Bethsamitis. Oculos scilicet elevantes, Arcam Faedetis Domini, divino sic disponente consilio, de regione Philystiim in agrum Josue deductam conspexerunt. Viderunt et gavisi sunt. At gaudium illud ingens illico luctus est subsecutus : percussit enim Dominus de populo septuaginta vivos, et quinquaginta millia plebis, propterea quod, sicut asserunt Patres, dum ad Arcae conspectum prae laetitia Bethsamitae gestiebant, quam intus Arca ferebat legem, nequiter violabant. Legem similiter secum fert hodierna Christi Domini Manifestatio : Apparuit enim, sicut docet Apostolus, Gratia Dei Salvatoris nostri, ut abnegantes impietatem, et saecularia desideria, sobrie et juste, et pie vivamus in hoc saeculo. Gaudeamus igitur gaudeamus, quia ad Domini apparitionem decet nos toto corde gaudere. At si perenne cupimus istius modi gaudium, laetitiae nostrae sobrietas, justitia, et pietas indissolubili Faedere socientur. Vel ipse Dominus, qui ad veteris Arcae differentiam in hoc apparuit, ut elisos erigeret, et qui corruunt allevaret, dum instat praecepto, suo non destituet auxilio. Tantum gratiae ejus se se humana obedientia non subtrahat, et pie in Deum, juste in proximum in nobis sobrie vitam agentes, perseveranter laetabimur, donec adepti beatam spem in ipsius Domini gaudium alacres introeamus.